Regres ubezpieczyciela do sprawcy szkody - co warto wiedzieć okiem Kancelarii
Spis treści
Punktem wyjścia niniejszego artykułu jest wyjaśnienie czym jest regres zakładu ubezpieczeń.
Tak więc, co do zasady możemy spotkać się z dwoma typami regresów ubezpieczeniowych:
Regres typowy (właściwy)
to sytuacja, w której ubezpieczyciel występuje z roszczeniem zwrotnym do sprawcy szkody, który jest osobą trzecią, nie będącą stroną umowy ubezpieczenia. Podstawa prawna regresu typowego wynika z art. 828 Kodeksu cywilnego.
Przykłady:
1) poszkodowany, który nie jest sprawcą szkody, postanawia zlikwidować szkodę z AC swojego pojazdu z regresem do sprawcy, który jest realizowany przez zakład ubezpieczeń, po wypłacie odszkodowania,
2) ubezpieczyciel wypłaca odszkodowanie z tytułu autocasco ubezpieczonemu, którego pojazd uległ uszkodzenia z uwagi na to, że pies wbiegł mu pod koła, który właśnie zerwał się ze smyczy jego właściciela. W takim wypadku ubezpieczyciel po wypłacie odszkodowania występuje do sprawcy zdarzenia (osoby, której pies urwał się ze smyczy) o zwrot wypłaconego odszkodowania, albowiem to on jest „sprawcą” tej szkody majątkowej.
Regres nietypowy (niewłaściwy)
to sytuacja, w której ubezpieczyciel, na podstawie przepisu ustawowego (np. art. 43 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych) lub zapisu zawartego w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia (w przypadku ubezpieczenia dobrowolnego), nabywa wobec sprawcy szkody (najczęściej własnego ubezpieczonego lub kierującego pojazdem należącym do ubezpieczonego) roszczenie o zwrot wypłaconego poszkodowanemu odszkodowania lub zadośćuczynienia.
Przykłady:
1) do kolizji, wypadku doszło na skutek ruchu pojazdu, który miał zawartą polisę obowiązkową OC pojazdu, w związku z czym ubezpieczyciel wypłacił poszkodowanemu odszkodowanie, natomiast kierujący ubezpieczonym pojazdem nie posiadał wymaganych uprawnień do kierowania pojazdem mechanicznym. W takim przypadku ubezpieczyciel po wypłacie odszkodowania poszkodowanemu wystąpi z roszczeniem regresowym do kierującego pojazdem ich ubezpieczonego z żądaniem zwrotu całości wypłaconego odszkodowania,
2) Jan Kowalski jechał swoim pojazdem, którym uderzył prawidłowo przechodzącego przez przejście dla pieszych pieszego, na skutek czego pieszy doznał złamania ręki, po czym kierowca zbiegł z miejsca zdarzenia. Ubezpieczyciel wypłacił pieszemu, poszkodowanemu zadośćuczynienie w kwocie 10 000 zł. W związku, z tym, że kierowca zbiegł z miejsca zdarzenia przysługuje ubezpieczycielowi regres do kierującego pojazdem w chwili wypadku o wypłacę wypłaconego zadośćuczynienia w kwocie 10 000 zł.
Niniejsze opracowanie skupia się na regresie niewłaściwym (nietypowym) i powiązanym z nim art. 43 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych z uwagi na fakt, że jest on powszechniejszy, a regres właściwy (typowy) występuje rzadziej i bardziej interesuje zakłady ubezpieczeń niż kierujących pojazdami – choć wyjątkiem jest:
Likwidacja szkody z AC z regresem z OC sprawcy – jak to działa?
Z uwagi na to, że wielu kierowców ma wątpliwości, jak wygląda likwidacja szkody z AC w sytuacji, gdy nie są sprawcami kolizji, przygotowaliśmy krótki opis całej procedury. To rozwiązanie – tzw. regres ubezpieczeniowy do OC sprawcy – może być wygodne, szybkie i korzystne finansowo, jeśli zostanie prawidłowo przeprowadzone.
Nie jesteś sprawcą? Możesz zgłosić szkodę z własnego AC
W przypadku zdarzenia drogowego, w którym nie ponosisz winy (np. została ona potwierdzona notatką policyjną, oświadczeniem sprawcy lub zeznaniem świadka), nie musisz zgłaszać szkody do ubezpieczyciela OC sprawcy.
Zamiast tego możesz zgłosić szkodę do swojego ubezpieczyciela w ramach autocasco (AC). W takiej sytuacji zakład ubezpieczeń przeprowadza likwidację szkody z AC z tzw. regresem do OC sprawcy – czyli po wypłacie odszkodowania sam odzyskuje środki od ubezpieczyciela sprawcy zdarzenia.
Jak przebiega postępowanie?
1. Zgłoszenie szkody
Zgłaszasz szkodę z własnej polisy AC – najczęściej przez formularz online, telefonicznie lub w aplikacji. Już na tym etapie ubezpieczyciel zapyta Cię, czy jesteś sprawcą, czy poszkodowanym, i czy zgłoszenie ma charakter regresowy.
2. Weryfikacja i decyzja o wypłacie
Ubezpieczyciel analizuje, czy na podstawie Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (OWU) przysługuje Ci odszkodowanie z AC. Jeśli tak – przechodzi do likwidacji szkody według wybranego przez Ciebie wariantu:
– Kosztorysowy (gotówkowy) – otrzymujesz wycenę szkody i środki na własne konto, a naprawę wykonujesz we własnym zakresie.
– Warsztatowy, serwisowy (bezgotówkowy) – pojazd trafia do wybranego warsztatu, który rozlicza się bezpośrednio z ubezpieczycielem.
3. Regres ubezpieczeniowy
Po wypłacie świadczenia Twoja sprawa trafia do działu regresów. To specjalny zespół w towarzystwie ubezpieczeniowym, który dochodzi zwrotu wypłaconego odszkodowania od ubezpieczyciela OC sprawcy szkody.
A co z Twoimi zniżkami?
To jedna z największych zalet tego rozwiązania:
Nie tracisz zniżek za bezszkodową jazdę na AC, ponieważ ubezpieczyciel odzyskuje całość wypłaconych środków – natomiast do czasu odzyskania środków najczęściej masz wpisaną szkodowość.
W praktyce działa to tak, jakby szkoda w ogóle nie została zgłoszona z Twojego AC – mimo że formalnie to właśnie Twoja polisa została wykorzystana.
Likwidacja szkody z AC z regresem do OC sprawcy to wygodne rozwiązanie w przypadku szkód, w których nie ponosisz winy. Pozwala na szybkie uzyskanie odszkodowania, często z pominięciem biurokracji po stronie ubezpieczyciela sprawcy. Co ważne – w większości przypadków nie wpływa to na utratę Twoich zniżek.
Tymczasem, wróćmy do regresu nietypowego (niewłaściwego)!
Prawo dochodzenia przez towarzystwo ubezpieczeniowe zwrotu wypłaconego odszkodowania, zadośćuczynienia z tytułu ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych
Przechodząc do art. 43 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, ubezpieczycielowi przysługuje prawo dochodzenia zwrotu wypłaconego z tytułu ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych odszkodowania, zadośćuczynienia w stosunku do kierującego pojazdem mechanicznym, ale tylko w konkretnych przypadkach.
Regres do kierującego, który wyrządził szkodę celowo, pod wpływem alkoholu lub narkotyków
1. wyrządził szkodę umyślnie, w stanie po użyciu alkoholu lub w stanie nietrzeźwości albo po użyciu środków odurzających, substancji psychotropowych lub środków zastępczych w rozumieniu przepisów o przeciwdziałaniu narkomanii.
Szkoda została wyrządzona umyślnie, czyli celowo doprowadzono do zdarzenia objętego ochroną ubezpieczenia OC, w wyniku którego wypłacono odszkodowanie. Najczęstsze przykłady to wyłudzenie odszkodowania lub oszustwo, a więc czyny będące przestępstwami. Do tej kategorii należą również sytuacje skrajne, jak np. przypadek, gdy kierowca celowo potrąca pieszego – bo ofiarą jest, przykładowo, kochanek jego żony.
Z kolei określenia „w stanie po użyciu alkoholu” i „w stanie nietrzeźwości” odnoszą się do definicji zawartych w prawie karnym i wykroczeniowym. Stany te rozróżnia się w zależności od poziomu alkoholu we krwi lub wydychanym powietrzu. Analogicznie interpretowane są stany po użyciu środków odurzających, substancji psychotropowych lub środków zastępczych – zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii.
Przykładem może być sytuacja, w której kierujący pojazdem znajduje się w stanie po użyciu alkoholu i powoduje stłuczkę parkingową. Jeżeli ubezpieczyciel jest w stanie udowodnić, że kierowca był pod wpływem (np. na podstawie wyników badania krwi wykonanego z polecenia interweniującej policji) to zdecydowanie wystąpi z roszczeniem regresowym do kierującego.
Regres do sprawcy, który wyrządził szkodę skradzionym uprzednio pojazdem
2. wszedł w posiadanie pojazdu wskutek popełnienia przestępstwa.
Ten przypadek odnosi się do wszystkich popełnianych przestępstw, które skutkują wejściem w posiadanie pojazdu.
Przykład:
1) kradzież pojazdu, a następnie spowodowanie nim kolizji, wypadku, na skutek którego ubezpieczyciel pojazdu wypłaca odszkodowanie. W takim wypadku ubezpieczyciel zwróci się do złodzieja, który kierował pojazdem, z roszczeniem regresowym.
Regres do sprawcy, który spowodował szkodę nie posiadając prawa jazdy
3. nie posiadał wymaganych uprawnień do kierowania pojazdem mechanicznym, z wyjątkiem przypadków, gdy chodziło o ratowanie życia ludzkiego lub mienia albo o pościg za osobą podjęty bezpośrednio po popełnieniu przez nią przestępstwa.
W tym wypadku w praktyce ciężko spotkać się z innym przypadkiem niż z pierwszym wymienionym w przepisie, tj. gdy kierujący pojazdem nie posiadał wymaganych uprawnień, ale nie do kierowania w ogóle, tylko zgodnie z kategorią wymaganą przy tego typu pojazdach.
Przykład:
– najczęściej to osoby, które nie miały wymaganych uprawnień na skutek zabrania prawa jazdy czy to decyzją sądu (np. jazda „na podwójnym gazie”) czy też starosty lub prezydenta miasta na prawach powiatu np. na skutek przekroczenia prędkości w terenie zabudowanym.
Regres do sprawcy, który oddalił się z miejsca zdarzenia po wyrządzeniu szkody
4) zbiegł z miejsca zdarzenia.
Bez wątpienia jest to najczęstszy przypadek z wymienionych roszczeń regresowych ubezpieczyciela.
Przykład:
– kierujący pojazdem zaparkował pojazd i wychodząc z niego obił drzwiami własnego pojazdu pojazd z nim sąsiadujący, następnie obejrzał uszkodzenia i odjechał. W tym wypadku mamy świadomość zdarzenia oraz zbiegnięcie, tj. podstawowe przesłanki, aby ubezpieczyciel mógł rościć od „zbiega” zwrotu wypłaconego odszkodowania za lakierowanie drzwi.
Uwaga, w praktyce często zdarza się, że sprawca nie jest świadomy wyrządzonej szkody, a w takim wypadku być może zakład ubezpieczeń niezasadnie żąda zwrotu wypłaconego odszkodowania.
Górna granica odpowiedzialności podmiotu wobec którego wystosowano regres oraz przyczynienie się poszkodowanego do powstania lub powiększenia rozmiaru szkody
Kwestia górnej granicy odpowiedzialności podmiotu, wobec którego wystosowano regres, ewentualne przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody to są dwa osobne, obszerne zagadnienia, które nie zostaną tutaj przedstawione szczegółowo, natomiast w skrócie, „sprawca” odpowiada do rzeczywistej wysokości szkody, jaką normalnie musiałby ponieść z własnych środków, gdyby poszkodowany zwrócił się bezpośrednio do niego, a ewentualne przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody również musi być wzięte pod uwagę przy zwracaniu środków na skutek regresu ubezpieczyciela, nawet jeśli ubezpieczyciel niezasadnie przyczynienia nie uwzględnił.
Przedawnienie roszczenia regresowego ubezpieczyciela wobec sprawcy szkody
Kwestia przedawnienia tego typu roszczeń jest bardzo kazuistyczna i niespójna w orzecznictwie i wymaga każdorazowej oceny przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, w związku z czym nie będzie omawiana w niniejszym artykule, aby nie wprowadzić nikogo w błąd.
Natomiast jeżeli masz wątpliwość w tym zakresie napisz – postaramy się pomóc.
Regres ubezpieczyciela wobec sprawcy szkody komunikacyjnej z obowiązkowego OC posiadacza pojazdu mechanicznego wyrządzonej poza granicami Polski, ale w Unii Europejskiej
Oczywiście, z uwagi na specjalizację Kancelarii, czuję się w obowiązku odnieść się do regresów ubezpieczycieli co do szkód wyrządzonych za granicą przez pojazdy zarejestrowane w Polsce.
Sprawcy takich szkód zastanawiają się jakie prawo będzie stosowane w przypadku roszczeń regresowych, albowiem w różnych krajach Unii Europejskiej prawo przyjęło różne przypadki, w których przysługuje ubezpieczycielowi regres wobec sprawcy.
Zgodnie z art. 19 rozporządzenia „Rzym II”, w przypadku subrogacji ustawowej, prawo właściwe dla obowiązku osoby trzeciej określa, czy oraz w jakim zakresie osoba ta jest uprawniona do dochodzenia wobec dłużnika praw przysługujących pierwotnemu wierzycielowi na podstawie prawa właściwego dla stosunku łączącego wierzyciela z dłużnikiem.
Choć sytuacja nie jest całkowicie jednoznaczna, podstawowa zasada jest taka, że podstawy prawne regresu wobec kierującego pojazdem zarejestrowanym w Polsce są tożsame z tymi, które obowiązują w Polsce. Oznacza to, że zastosowanie znajduje art. 43 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych.
Powyższe wynika bezpośrednio z art. 7 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 (tzw. rozporządzenia „Rzym I„), który w ust. 2 stanowi, że — w zakresie, w jakim strony nie dokonały wyboru prawa — umowa ubezpieczenia podlega prawu państwa, w którym ubezpieczyciel ma miejsce zwykłego pobytu.
Choć w tym miejscu należy mieć również na uwadze prawo obce kraju zdarzenia, które mogą być względniejsze dla sprawcy – zgodnie z ogólna zasadą, że sytuacja dłużnika nie może ulec pogorszeniu w razie zastosowania innego systemu prawnego, natomiast wymaga to każdorazowej oceny z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy.
Kwestia rodzaju roszczeń, które zostały wypłacone i o które wystąpił do sprawcy ubezpieczyciel, kwestia przyczyniania, odpowiedzialności itd. ustalana jest w oparciu o prawo materialne, które miało zastosowanie w danej sprawie – czyli co do zasady prawo kraju zdarzenia, np. niemieckie, francuskie, włoskie.
Przykład:
– kierujący pojazdem zawracając na placu postojowym dla TIR’ów w Niemczech zahaczył bramę wjazdową po czym zbiegł z miejsca zdarzenia. Ubezpieczyciel na podstawie prawa niemieckiego ustalił odpowiedzialność, kwestię braku przyczynienia oraz wypłacił należne odszkodowanie za naprawę bramy, natomiast ustalając istnieje roszczenia regresowego do sprawcy zdarzenia ustalił w oparciu o przepisy prawa polskiego (art. 43 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych).
Na marginesie wskazać należy, że wydawałoby się, że roszczenia regresowe z art. 43 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych są proste do wykazania, natomiast orzecznictwo w tej materii nie jest jednolite, a bardzo kazuistyczne i to właśnie jest świetne pole do pokazania umiejętności profesjonalnego pełnomocnika.